Розвиток відкритої освіти у закладах вищої освіти як наукова проблема в зарубіжних і вітчизняних дослідженнях

Олександр Ярослав Бурлаєнко, Ірина Драч

Анотація


У статті досліджуються теоретико-концептуальні підходи до розвитку відкритої освіти в умовах сучасного суспільства, що характеризується цифровізацією та необхідністю забезпечення рівного доступу до знань. Проаналізовано український та світовий досвід визначення понять «відкрита освіта» та «відкриті освітні ресурси», увага акцентована на їх міждисциплінарному характері. Запропоновано авторське тлумачення понять «відкрита освіта», «розвиток відкритої освіти», «відкриті ресурси». Проведено огляд ключових концепції відкритої освіти, запропоновані такими науковцями, як Дж. Браун, Т. Іійосі, В. Кумар, С. Лерман, Р. Баранюк, які розглядають відкриту освіту не лише як технологічну інновацію, а й як соціальний процес, що сприяє демократизації знань. Проаналізовано історичний розвиток наукової думки щодо відкритої освіти, визначено основні принципи та механізми її впровадження. Окреслено п’ять ключових напрямів діяльності, які сприятимуть ефективному функціонуванню відкритої освіти: розвиток відкритих освітніх ресурсів, інтеграція сучасних технологій, формування культури відкритості, міжнародна співпраця та створення політики підтримки відкритої освіти. Незважаючи на значний потенціал відкритої освіти, її подальший розвиток потребує системного підходу та узгодження теоретичних засад із практичними викликами, особливо в контексті глобальних кризових явищ, таких як пандемія коронавірусу та повномасштабної військової агресії.

Ключові слова


відкрита освіта; відкриті освітні ресурси; теоретико-концептуальні підходи; цифровізація; демократизація знань; розвиток відкритої освіти.

Повний текст:

PDF

Посилання


СПИСОК ВИКОРИСТАНИХ ДЖЕРЕЛ / REFERENCES

О. Безлюдний, О. Кірдан, «Соціальне замовлення на професійну підготовку майбутніх економістів у системі неперервної освіти», Збірник наукових праць Уманського державного педагогічного університету, № 3, с. 6–12, 2019. https://doi.org/10.31499/2307-4906.3.2019.190240

В. Ю. Биков, «Інноваційний розвиток засобів і технологій систем відкритої освіти», Сучасні інформаційні технології та інноваційні методики у підготовці фахівців: методологія, теорія, досвід, проблеми, вип. 29, с. 32–40, 2012. [Електронний ресурс]. Доступно: http://nbuv.gov.ua/UJRN/Sitimn_2012_29_6 Дата звернення: Січ. 10, 2025.

Відкрита освіта: інноваційні технології та менеджмент; М. О. Кириченка, Л. М. Сергеєвої, Ред. Київ, Україна : Інтерсервіс, 2018. [Електронний ресурс]. Доступно: https://core.ac.uk/download/pdf/237410373.pdf Дата звернення: Січ. 10, 2025.

Відкрита освіта. Колективний розвиток освіти через відкриті технології, відкритий контент і відкрите знання; Т. Іійосі, М. С. Віджая Кумара, Ред. Київ, Україна : Наука, 2009. [Електронний ресурс]. Доступно: https://library.nlu.edu.ua/POLN_TEXT/KNIGI_2009_2/vidkryta_osvita_2009.pdf Дата звернення: Січ. 10, 2025.

О. Висоцька, М. Ватковська, «Формування єдиного інформаційно-освітнього простору як чинник випереджаючої освіти для сталого розвитку», Комп'ютер у школі та сім'ї, № 6, с. 48–50, 2012. [Електронний ресурс]. Доступно: http://nbuv.gov.ua/UJRN/komp_2012_6_11 Дата звернення: Січ. 10, 2025.

О. Дубініна, Т. Бурлаєнко, В. Добровольський, «Особливості впровадження змішаного навчання у підготовці майбутніх менеджерів», Вісник післядипломної освіти : зб. наук. праць. Серія «Педагогічні науки», вип. 15(44), с. 113–140, 2021. https://doi.org/10.32405/2218-7650-2021-15(44)-113-140

Т. Заболотна, «Інтеграція мобільних додатків в освітнє середовище у процесі вивчення іноземних мов», Теоретична і дидактична філологія, № 35, с. 5–15, 2023. https://doi.org/10.31470/2309-1517-2023-35-5-15

М. О. Кравченко, К. О. Бояринова, О. М. Вовк, «Інтелектуалізація економічних систем та стартапування в контексті формування інструментарію проєктно-аналітичної діяльності», Цифрова економіка та економічна безпека, № 4(13), с. 191–197, 2024. https://doi.org/10.32782/dees.13-29

О. Локшина, «Відкрита освіта в європейському просторі: стратегія розбудови», Педагогічні науки: теорія, історія, інноваційні технології, № 2, с. 75–86, 2018. [Електронний ресурс]. Доступно: http://nbuv.gov.ua/UJRN/pednauk_2018_2_10 Дата звернення: Січ. 10, 2025.

В. Осадчук, «Розвиток відкритої освіти як феномена ХХІ століття», Освіта дорослих: теорія, досвід, перспективи, № 1(21), с. 58-67, 2022. https://doi.org/10.35387/od.1(21).2022.58-67

С. Прийма, «Тенденції розвитку систем відкритої освіти дорослих в Україні», Освіта дорослих: теорія, досвід, перспективи, № 2(11), с. 51-60, 2015. [Електронний ресурс]. Доступно: https://lib.iitta.gov.ua/id/eprint/706541/contents Дата звернення: Січ. 10, 2025.

А. Сбруєва, «Актуальні проблеми якості викладання у європейській вищій школі: аналіз пріоритетів освітньої політики ЄС», Педагогічні науки: теорія, історія, інноваційні технології, № 5(69), с. 49–63, 2017. [Електронний ресурс]. Доступно: https://pedscience.sspu.edu.ua/wp-content/uploads/2017/11/517ilovepdf_com-49-64.pdf Дата звернення: Січ. 10, 2025.

С. М. Шандрук, «Трансформація національної стратегії економічного розвитку Республики Сінгапур у глобальних умовах», Економіка та держава, № 3, с. 87–90, 2013. [Електронний ресурс]. Доступно: http://www.economy.in.ua/?op=1&z=2298&i=22 Дата звернення: Січ. 10, 2025.

В. Федяєва, В. Щербина, «Педагогіка в системі професійної освіти», Нова педагогічна думка, № 3(107), с. 54–59, 2021. https://doi.org/10.37026/2520-6427-2021-107-3-54-59

К. Г. Яцура, «Основні етапи та тенденції формування відкритої освіти», Сучасне суспільство: політичні науки, соціологічні науки, культурологічні науки, вип. 1(20), с. 197–206, 2020. https://doi.org/10.34142/24130060.2020.20.1.18

R. Baraniuk, Challenges and Opportunities for the Open Education Movement: A Connexions Case Study. Connexions and Rice University, 2007. [Online]. Available: https://bpb-us-e1.wpmucdn.com/blogs.rice.edu/dist/9/7567/files/2011/04/baraniuk-MIT-press-chapter-oct07.pdf https://opencontent.org/blog/archives/355 Application date: January 10, 2025.

J. S. Brown, «New Learning Environments for the 21st Century: Exploring the Edge», Change: The Magazine of Higher Learning, vol. 38, is. 5, pp. 18–24, 2006. https://doi.org/10.3200/chng.38.5.18-24

«Кейптаунська Декларація Відкритої Освіти: відкриваючи майбутнє відкритим освітнім ресурсом», Cape Town Open Education Declaration. 2007. [Електронний ресурс]. Доступно: https://www.capetowndeclaration.org/read/ukrainian-translation/ Дата звернення: Січ. 10, 2025.

What is Open Education? European Commission. 2022. [Online]. Available: https://joint-research-centre.ec.europa.eu/what-open-education_en Application date: January 10, 2025.

Digital Education Action Plan 2021–2027. European Education Area. European Commission. 2020. [Online]. Available: https://education.ec.europa.eu/focus-topics/digital-education/action-plan Application date: January 10, 2025.

K. Chalas, «Szkoła środowiskowa i szkoła w środowisku, dwie strategie rozwojowe szkoły wiejskiej i jej podmiotów», Kultura – Przemiany – Edukacja, Spec. vol., рр. 13–27, 2024. https://doi.org/10.15584/kpe.spec.crae.2024.1

S. Lerman, «Constructivism, mathematics and mathematics education», Educational Studies in Mathematics, vol. 20, is. 2, рр. 211–223, 1989. https://doi.org/10.1007/bf00579463

M. Mirowska, «Potential Within Student Support Framework in Educational Space of Polish and Ukrainian Higher Education Institutions», Comparative Professional Pedagogy, № 8(2), РР. 51–57, 2018. https://doi.org/10.2478/rpp-2018-0019

Opening up education: the collective advance ment of education through open technology, open content, and open knowledge; T. Iiyoshia, M. S. Vijay Kumar, Ed. MIT Press, 2008. [Online]. Available: https://mitpress.mit.edu/9780262515016/opening-up-education/ Application date: January 10, 2025.

Otwarte zasoby edukacyjne. Biblioteka Główna im. Władysława Grabskiego; Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. 2002. [Online]. Available: https://bg.sggw.edu.pl/otwarta-nauka/otwarte-zasoby-edukacyjne/ Application date: January 10, 2025.

C. Pursell, T. Iiyoshi, «Policy Dialogue: Online Education as Space and Place», History of Education Quarterly, vol. 61, is. 4, рр. 534–545, 2021. https://doi.org/10.1017/heq.2021.47

Tydzień Otwartej Edukacji 2025. Politechnika Gdańska. [Online]. Available: https://pg.edu.pl/biblioteka-pg/2025-02/tydzien-otwartej-edukacji-2025 Application date: January 10, 2025.

UNESCO. Digital Library. [Online]. Available: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000368224 Application date: January 10, 2025.

S. Yalcinalp, «Opening up education: The collective advancement of education through open technology, open content, and open knowledge – By Toru Liyoshi & M. S. Vijay Kumar», British Journal of Educational Technology, vol. 41, is. 6, рр. 970–971, 2010. https://doi.org/10.1111/j.1467-8535.2010.01135_1_2.x

ПЕРЕКЛАД, ТРАНСЛІТЕРАЦІЯ / TRANSLATED AND TRANSLITERATED

O. Bezliudnyi, O. Kirdan, «Sotsialne zamovlennia na profesiinu pidhotovku maibutnikh ekonomistiv u systemi neperervnoi osvity», Zbirnyk naukovykh prats Umanskoho derzhavnoho pedahohichnoho universytetu, № 3, s. 6–12, 2019. https://doi.org/10.31499/2307-4906.3.2019.190240 (in Ukrainian).

V. Yu. Bykov, «Innovatsiinyi rozvytok zasobiv i tekhnolohii system vidkrytoi osvity», Suchasni informatsiini tekhnolohii ta innovatsiini metodyky u pidhotovtsi fakhivtsiv: metodolohiia, teoriia, dosvid, problemy, vyp. 29, s. 32–40, 2012. [Elektronnyi resurs]. Dostupno: http://nbuv.gov.ua/UJRN/Sitimn_2012_29_6 Data zvernennia: Sich. 10, 2025. (in Ukrainian).

Vidkryta osvita: innovatsiini tekhnolohii ta menedzhment; M. O. Kyrychenka, L. M. Serheievoi, Red. Kyiv, Ukraina : Interservis, 2018. [Elektronnyi resurs]. Dostupno: https://core.ac.uk/download/pdf/237410373.pdf Data zvernennia: Sich. 10, 2025. (in Ukrainian).

Vidkryta osvita. Kolektyvnyi rozvytok osvity cherez vidkryti tekhnolohii, vidkrytyi kontent i vidkryte znannia; T. Iiiosi, M. S. Vidzhaia Kumara, Red. Kyiv, Ukraina : Nauka, 2009. [Elektronnyi resurs]. Dostupno: https://library.nlu.edu.ua/POLN_TEXT/KNIGI_2009_2/vidkryta_osvita_2009.pdf Data zvernennia: Sich. 10, 2025. (in Ukrainian).

O. Vysotska, M. Vatkovska, «Formuvannia yedynoho informatsiino-osvitnoho prostoru yak chynnyk vyperedzhaiuchoi osvity dlia staloho rozvytku», Kompiuter u shkoli ta simi, № 6, s. 48–50, 2012. [Elektronnyi resurs]. Dostupno: http://nbuv.gov.ua/UJRN/komp_2012_6_11 Data zvernennia: Sich. 10, 2025. (in Ukrainian).

O. Dubinina, T. Burlaienko, V. Dobrovolskyi, «Osoblyvosti vprovadzhennia zmishanoho navchannia u pidhotovtsi maibutnikh menedzheriv», Visnyk pisliadyplomnoi osvity : zb. nauk. prats. Seriia «Pedahohichni nauky», vyp. 15(44), s. 113–140, 2021. https://doi.org/10.32405/2218-7650-2021-15(44)-113-140

T. Zabolotna, «Intehratsiia mobilnykh dodatkiv v osvitnie seredovyshche u protsesi vyvchennia inozemnykh mov», Teoretychna i dydaktychna filolohiia, № 35, s. 5–15, 2023. https://doi.org/10.31470/2309-1517-2023-35-5-15 (in Ukrainian).

M. O. Кravchenko, K. O. Boiarynova, O. M. Vovk, «Intelektualizatsiia ekonomichnykh system ta startapuvannia v konteksti formuvannia instrumentariiu proiektno-analitychnoi diialnosti», Tsyfrova ekonomika ta ekonomichna bezpeka, № 4(13), s. 191–197, 2024. https://doi.org/10.32782/dees.13-29 (in Ukrainian).

O. Lokshyna, «Vidkryta osvita v yevropeiskomu prostori: stratehiia rozbudovy», Pedahohichni nauky: teoriia, istoriia, innovatsiini tekhnolohii, № 2, s. 75–86, 2018. [Elektronnyi resurs]. Dostupno: http://nbuv.gov.ua/UJRN/pednauk_2018_2_10 Data zvernennia: Sich. 10, 2025. (in Ukrainian).

V. Osadchuk, «Rozvytok vidkrytoi osvity yak fenomena KhKhI stolittia», Osvita doroslykh: teoriia, dosvid, perspektyvy, № 1(21), s. 58-67, 2022. https://doi.org/10.35387/od.1(21).2022.58-67 (in Ukrainian).

S. Pryima, «Tendentsii rozvytku system vidkrytoi osvity doroslykh v Ukraini», Osvita doroslykh: teoriia, dosvid, perspektyvy, № 2(11), s. 51-60, 2015. [Elektronnyi resurs]. Dostupno: https://lib.iitta.gov.ua/id/eprint/706541/contents Data zvernennia: Sich. 10, 2025. (in Ukrainian).

A. Sbruieva, «Aktualni problemy yakosti vykladannia u yevropeiskii vyshchii shkoli: analiz priorytetiv osvitnoi polityky YeS», Pedahohichni nauky: teoriia, istoriia, innovatsiini tekhnolohii, № 5(69), s. 49–63, 2017. [Elektronnyi resurs]. Dostupno: https://pedscience.sspu.edu.ua/wp-content/uploads/2017/11/517ilovepdf_com-49-64.pdf Data zvernennia: Sich. 10, 2025. (in Ukrainian).

S. M. Shandruk, «Transformatsiia natsionalnoi stratehii ekonomichnoho rozvytku Respublyky Sinhapur u hlobalnykh umovakh», Ekonomika ta derzhava, № 3, s. 87–90, 2013. [Elektronnyi resurs]. Dostupno: http://www.economy.in.ua/?op=1&z=2298&i=22 Data zvernennia: Sich. 10, 2025. (in Ukrainian).

V. Fediaieva, V. Shcherbyna, «Pedahohika v systemi profesiinoi osvity», Nova pedahohichna dumka, № 3(107), s. 54–59, 2021. https://doi.org/10.37026/2520-6427-2021-107-3-54-59 (in Ukrainian).

K. H. Yatsura, «Osnovni etapy ta tendentsii formuvannia vidkrytoi osvity», Suchasne suspilstvo: politychni nauky, sotsiolohichni nauky, kulturolohichni nauky, vyp. 1(20), s. 197–206, 2020. https://doi.org/10.34142/24130060.2020.20.1.18 (in Ukrainian).

R. Baraniuk, Challenges and Opportunities for the Open Education Movement: A Connexions Case Study. Connexions and Rice University, 2007. [Online]. Available: https://bpb-us-e1.wpmucdn.com/blogs.rice.edu/dist/9/7567/files/2011/04/baraniuk-MIT-press-chapter-oct07.pdf Application date: January 10, 2025. (in English).

J. S. Brown, «New Learning Environments for the 21st Century: Exploring the Edge», Change: The Magazine of Higher Learning, vol. 38, is. 5, pp. 18–24, 2006. https://doi.org/10.3200/chng.38.5.18-24 (in English).

«Keiptaunska Deklaratsiia Vidkrytoi Osvity: vidkryvaiuchy maibutnie vidkrytym osvitnim resursom», Cape Town Open Education Declaration. 2007. [Elektronnyi resurs]. Dostupno: https://www.capetowndeclaration.org/read/ukrainian-translation/ Data zvernennia: Sich. 10, 2025. (in Ukrainian).

What is Open Education? European Commission. 2022. [Online]. Available: https://joint-research-centre.ec.europa.eu/what-open-education_en Application date: January 10, 2025. (in English).

Digital Education Action Plan 2021–2027. European Education Area. European Commission. 2020. [Online]. Available: https://education.ec.europa.eu/focus-topics/digital-education/action-plan Application date: January 10, 2025. (in English).

K. Chalas, «Szkoła środowiskowa i szkoła w środowisku, dwie strategie rozwojowe szkoły wiejskiej i jej podmiotów», Kultura – Przemiany – Edukacja, Spec. vol., рр. 13–27, 2024. https://doi.org/10.15584/kpe.spec.crae.2024.1 (in Polish).

S. Lerman, «Constructivism, mathematics and mathematics education», Educational Studies in Mathematics, vol. 20, is. 2, рр. 211–223, 1989. https://doi.org/10.1007/bf00579463 (in English).

M. Mirowska, «Potential Within Student Support Framework in Educational Space of Polish and Ukrainian Higher Education Institutions», Comparative Professional Pedagogy, № 8(2), РР. 51–57, 2018. https://doi.org/10.2478/rpp-2018-0019 (in English).

Opening up education: the collective advance ment of education through open technology, open content, and open knowledge; T. Iiyoshia, M. S. Vijay Kumar, Ed. MIT Press, 2008. [Online]. Available: https://mitpress.mit.edu/9780262515016/opening-up-education/ Application date: January 10, 2025. (in English).

Otwarte zasoby edukacyjne. Biblioteka Główna im. Władysława Grabskiego; Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. 2002. [Online]. Available: https://bg.sggw.edu.pl/otwarta-nauka/otwarte-zasoby-edukacyjne/ Application date: January 10, 2025. (in Polish).

C. Pursell, T. Iiyoshi, «Policy Dialogue: Online Education as Space and Place», History of Education Quarterly, vol. 61, is. 4, рр. 534–545, 2021. https://doi.org/10.1017/heq.2021.47 (in English).

Tydzień Otwartej Edukacji 2025. Politechnika Gdańska. [Online]. Available: https://pg.edu.pl/biblioteka-pg/2025-02/tydzien-otwartej-edukacji-2025 Application date: January 10, 2025. (in Polish).

UNESCO. Digital Library. [Online]. Available: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000368224 Application date: January 10, 2025. (in English).

S. Yalcinalp, «Opening up education: The collective advancement of education through open technology, open content, and open knowledge – By Toru Liyoshi & M. S. Vijay Kumar», British Journal of Educational Technology, vol. 41, is. 6, рр. 970–971, 2010. https://doi.org/10.1111/j.1467-8535.2010.01135_1_2.x (in English).


Посилання

  • Поки немає зовнішніх посилань.